Một hôm, trong lúc nhổ một sợi tóc sâu hơi dài, tôi làm sợi tóc bị đứt ngang. Tôi đã định bỏ đoạn tóc đứt đi không đếm nhưng rồi lại thử đặt nó lên ống quần mẹ tôi, rụt rè đếm một con số. Mẹ tôi lơ đãng đếm theo. Tôi nhổ nốt phần còn lại của sợi tóc. Lần này, tôi hết sức hồi hộp khi đếm tiếp. Tôi tưởng tượng sau tiếng đếm của tôi, mẹ tôi sẽ quay nhìn tôi, giận dữ quát mắng tôi về cái tội gian dối. Nhưng may quá, mẹ tôi vẫn hờ hững đếm theo.
Sau lần ấy, cái lần mà một sự tình cờ đã đưa tôi đến hành động gian lận trót lọt, tôi nảy ra một sự tính toán có lợi cho mình. Tôi tìm những sợi tóc sâu dài, cố ý nhổ đứt làm hai để mau đạt đến số lượng sợi tóc phải nhổ. Tôi yên trí là mẹ tôi không phát hiện. Nào ngờ lần gian lận thứ ba, tôi vừa đếm đến con số cuối cùng thì mẹ tôi thay vì đếm theo, đã đếm lùi đi hai số. Tôi đỏ mặt khi nghe mẹ tôi nói:
- Con bắt đầu gian dối từ bao giờ vậy?
Cũng may là mẹ tôi không quát mắng ầm ĩ.
Nhưng chỉ cần như thế, từ đó trở đi, tôi luôn nhủ lòng mình phải sống chân thật, căm ghét thói gian dối...
Năm tháng qua đi, qua đi... Tuổi thơ tôi lùi vào dĩ vãng, ngày một xa hơn. Dòng đời cuốn tôi theo nó với nhịp điệu hối hả, lạnh lùng, không hề nhân nhượng, đôi khi còn là tàn nhẫn.
Tôi đã có dịp về quê hương để tận mắt nhìn ngắm nơi đã chôn nhau cắt rốn của cha mẹ mình. Cái làng chiếu theo lời kể quả là nhỏ bé trong thực tế. Con đò ngang đưa tôi từ bến Xuôi qua bờ sông bên kia, đặt chân lên mảnh đất phù sa ruột thịt mà xa lạ, bơ vơ. Lúc ấy trời về chiều và con đường làng mà người lái đò cho tôi biết sẽ dẫn về nơi tôi muốn đến dài và xa tít tắp, len giữa hai bên là ruộng ngô. Tôi nhìn lên bầu trời, bắt gặp một cánh chim nhỏ lẻ loi mà thấy lòng được an ủi. Và tôi nghĩ đến ước mơ của cha tôi, muốn tôi trở thành con đại bàng xoải cánh che bầu trời quê mình một cách hãnh diện. Ước mơ ấy vô cùng đẹp đẽ. Có lẽ tôi mới chỉ là một cánh chim bình thường như cánh chim đang chao lượn kia, nhưng sự hãnh diện của "chim đại bàng" trong lòng tôi thì không thiếu. Tôi biết cha tôi cũng nghĩ thế. Ông cũng tự hào vì dù sao thì tôi cũng đã tự cất mình lên được khỏi mặt đất và bay bằng đôi cánh thật của mình.
Người anh họ và tôi lần đầu tiên biết mặt nhau. Anh nhìn sững tôi hồi lâu như muốn tìm từ nơi tôi những hình ảnh nào đó của dĩ vãng. Rồi anh vỗ vai tôi nói:
- Cuối cùng, chú đã thay mặt ông trở về quê cũ.
Anh đã đưa tôi vào ngôi nhà ngói ba gian cũ kỹ, thấp lè tè của cha ông để lại. Trong ngôi nhà đó, nơi bàn thờ gia tiên có treo bài "Gia huấn" viết bằng chữ quốc ngữ trên giấy điều lồng khung kính. Cũng vẫn là những gì tôi đã học thuộc lòng từ nhỏ:
Trung hiếu một lòng
Thanh liêm phải giữ
Kinh sử làu thông
Phụng thờ tiên tổ
...
Ngôi nhà đó còn có mấy cây cột tròn bằng gỗ lim bị băm nhiều vết dao chằng chịt. Người anh họ lặng đi một lúc mới kể cho tôi nghe chuyện về những vết thương trên gỗ ấy. Thời đấu tố địa chủ, anh họ tôi vốn là một cán bộ Việt Minh có nhiều thành tích cũng bị khép tội. Ông nội tôi không đủ "điểm" để quy là địa chủ nên một người trong họ đã đứng ra vu khống một điều gì đó để người ta có thể cộng thêm số "điểm"cần thiết. Gia đình anh họ tôi bị đuổi ra khỏi nhà mình, giao chỗ ở của mình cho ba gia đình khác, trong đó có gia đình người bà con đã tố gian. Tới thời sửa sai, anh họ tôi được phục hồi đảng tịch, ba gia đình kia phải trả lại nhà đã tức giận dùng dao chém nát mặt ngoài những cây cột lim tròn trước khi ra đi. Những ngày ở quê, tôi được dẫn đi tất cả những nơi tôi từng nghe cha mẹ tôi kể. Tôi tới đình thờ Quan Trạng, ông tổ nghề dệt chiếu làng tôi và cảm nhận trong cái không khí trang nghiêm tuy hơi u uất và thiêng liêng ấy, có chút gì gần gũi thân thiết. Nhưng sau đó tôi đã lại hoàn toàn nghĩ khác đi, một sự xa lạ lạ lùng cứ chờn vờn quanh quất, khi tôi ngồi dưới gốc nhãn cổ thụ nhớ chuyện ngày xưa. Cha tôi thường kể thời thiếu niên của ông, khi những người anh chia nhau tất cả các gốc nhãn trong số gia tài ông nội tôi để lại, cha tôi là con út không được gì nên đã trả thù bằng cách đợi tới mùa nhãn, ông leo lên hết cây này đến cây khác hái nhãn ăn, mặc kệ những lời nhiếc mắng của các anh. Tôi cứ nghĩ, hành động của cha tôi ngày ấy đúng là một sự trả thù của trẻ con, nhưng việc khi ông lớn lên đã bỏ làng ra đi thì lẽ nào lại có thể bảo là ông nông nổi?
Anh họ tôi còn chỉ cho tôi xem một ngôi nhà đúc mái bằng có thể nói là khang trang nhất làng. Rồi anh cho tôi biết đó là cơ ngơi của gia đình người bà con đã tố gian ông nội tôi ngày trước. Anh hỏi tôi:
